2 kwietnia 2025 roku świat pogrążył się w żałobie po śmierci papieża Franciszka. Ojciec Święty, który przez 12 lat przewodził Kościołowi katolickiemu, odszedł w wieku 88 lat. Jego pontyfikat zapisze się w historii jako czas wielkich przemian, otwartości na świat, ale też licznych wyzwań i kryzysów. Był pierwszym papieżem pochodzącym z Ameryki Południowej i pierwszym jezuitą na Stolicy Piotrowej. Jego życie, nauczanie i działania zmieniły obraz Kościoła w XXI wieku.
Wybór i początki pontyfikatu
13 marca 2013 roku, po rezygnacji Benedykta XVI, kardynał Jorge Mario Bergoglio został wybrany 266. papieżem w historii Kościoła katolickiego. Przyjął imię Franciszek, co od początku sygnalizowało, że jego pontyfikat będzie nacechowany troską o ubogich, pokornym stylem życia oraz odnową duchową.
Jego pojawienie się na balkonie bazyliki św. Piotra było symbolem zmiany – bez przepychu, z prostym “Dobry wieczór”, zwrócił się do wiernych i poprosił ich o modlitwę za siebie. To był pierwszy znak nowego podejścia – bliższego ludziom, mniej hierarchicznego.
Styl Franciszka
Franciszek szybko zasłynął swoim bezpośrednim, serdecznym sposobem bycia. Zrezygnował z zamieszkania w tradycyjnym apartamencie papieskim, wybierając prostsze lokum w Domu Świętej Marty. Ubierał się skromnie, poruszał się zwykłym samochodem, często osobiście dzwonił do wiernych. Jego styl duszpasterski był nacechowany bliskością, empatią i uwagą wobec codziennych problemów ludzi.
Papież wielokrotnie odwiedzał więzienia, hospicja, spotykał się z uchodźcami, biednymi i wykluczonymi. Wyznaczył nową drogę dla Kościoła – “Kościoła wychodzącego na peryferie”.
Najważniejsze inicjatywy i reformy
Reforma Kurii Rzymskiej
Jednym z głównych celów pontyfikatu Franciszka była reforma Kurii Rzymskiej, centralnego organu administracyjnego Kościoła. Zainicjował proces uproszczenia struktur, większej przejrzystości finansów Watykanu oraz wzmocnienia roli świeckich. Powołał Radę Kardynałów (C9), która miała doradzać mu w zarządzaniu Kościołem.
Walka z nadużyciami
Franciszek zmierzył się z jednym z najtrudniejszych problemów Kościoła – skandalami seksualnymi. Wprowadził surowsze procedury przeciwdziałania nadużyciom, powołał specjalne komisje ds. ochrony nieletnich oraz przyjął politykę “zero tolerancji” wobec przestępstw seksualnych w Kościele.
Jednak jego działania spotykały się z różnymi opiniami – niektórzy uważali je za niewystarczające, inni dostrzegali w nich realną zmianę.
Ekologia i encyklika Laudato si’
W 2015 roku Franciszek opublikował encyklikę Laudato si’, poświęconą trosce o wspólny dom – Ziemię. Był to przełomowy dokument, w którym papież apelował o ekologiczną odpowiedzialność, walkę ze zmianami klimatycznymi i ochronę środowiska, stawiając kwestie ekologiczne w centrum nauczania Kościoła.
Laudato si’ zyskała uznanie nie tylko w świecie religijnym, ale także wśród polityków, naukowców i działaczy społecznych na całym świecie.
Synody i dialog
Franciszek przywiązywał wielką wagę do dialogu – zarówno wewnętrznego, w Kościele, jak i zewnętrznego, z innymi religiami oraz osobami niewierzącymi. W czasie jego pontyfikatu odbyły się ważne synody: o rodzinie (2014-2015), o Amazonii (2019) i o synodalności (2023-2024).
Papież promował ideę synodalności, czyli wspólnego rozeznawania dróg Kościoła, słuchania wszystkich członków wspólnoty – nie tylko duchownych, ale i świeckich.
Kontrowersje i krytyka
Mimo wielu pozytywnych ocen, pontyfikat Franciszka nie był wolny od kontrowersji.
Jego otwartość wobec migrantów, nawoływanie do akceptacji osób LGBT+ oraz próby złagodzenia podejścia do rozwodników przystępujących do komunii wywołały sprzeciw wśród konserwatywnej części Kościoła. Niektórzy zarzucali mu, że zbytnio liberalizuje nauczanie katolickie.
Papież był również krytykowany za sposób zarządzania niektórymi sytuacjami kryzysowymi, w tym za zbyt powolne reagowanie na niektóre skandale wewnątrz Kościoła.
Relacje międzynarodowe
Franciszek odegrał ważną rolę na arenie międzynarodowej. Był orędownikiem pokoju, mediował w konflikcie między USA a Kubą, apelował o zakończenie wojen w Syrii, Ukrainie, Afryce. W 2022 roku, w czasie wojny na Ukrainie, wielokrotnie wzywał do pokoju i solidarności z narodem ukraińskim.
Pielgrzymował do wielu krajów, także do miejsc dotkniętych wojną, ubóstwem czy katastrofami naturalnymi – m.in. do Iraku, Sudanu Południowego czy Demokratycznej Republiki Konga.
Franciszek a Polska
Papież Franciszek był w Polsce w 2016 roku podczas Światowych Dni Młodzieży w Krakowie. Jego przesłania o miłosierdziu, nadziei i otwartości głęboko zapadły w pamięć uczestników.
W kontaktach z Kościołem w Polsce podkreślał potrzebę walki z klerykalizmem, otwartość na młodych oraz na ludzi żyjących na marginesie życia społecznego.
Ostatnie lata życia
W ostatnich latach życia Franciszek zmagał się z problemami zdrowotnymi – m.in. z chorobami stawów i układu oddechowego. Mimo to starał się aktywnie pełnić swoją posługę – choć coraz częściej korzystał z wózka inwalidzkiego, nie zaprzestał podróży ani spotkań.
W 2023 roku papież przeprowadził reformę prawa kanonicznego dotyczącą pozycji kobiet w Kościele, zezwalając im m.in. na pełnienie funkcji lektorek i akolitek.
W 2024 roku rozpoczął proces przygotowania kolejnego synodu, którego hasłem było “Wspólnota, uczestnictwo, misja”.
Śmierć i reakcje świata
2 kwietnia 2025 roku, w rocznicę śmierci Jana Pawła II, papież Franciszek zmarł w Watykanie. Informacja o jego odejściu została przyjęta z głębokim smutkiem na całym świecie. Przywódcy państw, przedstawiciele religii, ludzie wierzący i niewierzący wspominali go jako człowieka pokoju, dialogu i bliskości.
Prezydenci, premierzy, a także zwykli ludzie podkreślali jego prostotę, autentyczność i odwagę w zmienianiu Kościoła.
W Watykanie rozpoczęły się uroczystości pogrzebowe, które zgromadziły miliony wiernych z całego świata. Pogrzeb odbył się na placu św. Piotra, a jego ciało spoczęło w podziemiach bazyliki.
Dziedzictwo Franciszka
Dziedzictwo papieża Franciszka będzie przedmiotem długiej refleksji. Niewątpliwie wprowadził on Kościół na nową drogę – bardziej otwartą, służebną, świadomą wyzwań współczesnego świata.
Jego nauczanie o miłosierdziu, trosce o ubogich i o ziemię, o pokoju i sprawiedliwości społecznej będzie inspirować kolejne pokolenia katolików i ludzi dobrej woli.
Pontyfikat Franciszka pokazał, że Kościół może i powinien być blisko ludzi, że jego misją jest nie tylko głoszenie prawdy, ale też towarzyszenie człowiekowi w jego codziennych trudnościach.