W ostatnich dniach polska scena polityczna doświadczyła wstrząsu, jakiego nie było od wielu lat. Jarosław Kaczyński, lider Prawa i Sprawiedliwości, wygłosił wypowiedź, która natychmiast obiegła media, portale społecznościowe i gabinety polityczne: „Karol Nawrocki jest prezydentem Polski. Nic już nie możecie zrobić.” Te słowa wywołały nie tylko lawinę komentarzy, ale i zasadnicze pytania o demokratyczny charakter państwa, przejrzystość procedur oraz przyszłość ustroju w Polsce.
Kim jest Karol Nawrocki?
Karol Nawrocki to historyk, doktor nauk humanistycznych, obecny prezes Instytutu Pamięci Narodowej, który od wielu lat związany jest z polityką pamięci w Polsce. Jego działalność wzbudza kontrowersje: z jednej strony uważany jest za oddanego patriotę i orędownika prawdy historycznej, z drugiej — krytykowany za upolitycznienie IPN i próby pisania historii na nowo, zgodnie z linią partii rządzącej.
Jego nazwisko wcześniej nie pojawiało się w spekulacjach dotyczących kandydatów na urząd prezydenta RP, dlatego deklaracja Jarosława Kaczyńskiego została odebrana przez wielu jako próba wprowadzenia faktów dokonanych — bez konsultacji społecznych, bez kampanii wyborczej, bez debaty publicznej.
Konstytucja a „fakty dokonane”
Wypowiedź Kaczyńskiego została odebrana jako niepokojąca także z powodów prawnych. Konstytucja RP jasno określa sposób wyboru prezydenta — w wyborach powszechnych, równych i bezpośrednich, w głosowaniu tajnym. Każda próba ogłoszenia kogoś prezydentem bez spełnienia tych wymogów stanowiłaby naruszenie fundamentalnych zasad państwa prawa.
Eksperci konstytucyjni i prawnicy nie mają wątpliwości — słowa Kaczyńskiego są szokujące, ale nie mają mocy prawnej. Jak powiedział prof. Marek Chmaj: „To, że ktoś powie, iż ktoś jest prezydentem, nie oznacza, że nim został. Potrzebna jest demokratyczna legitymacja. Nie żyjemy w monarchii absolutnej.”
Polityczny teatr czy próba sił?
Wielu komentatorów zastanawia się, czy słowa Jarosława Kaczyńskiego były przemyślaną strategią polityczną, testem reakcji społeczeństwa, czy może przejawem desperacji. Po przegranych wyborach parlamentarnych przez PiS, prezes partii może szukać sposobu na utrzymanie wpływów. W takim kontekście wprowadzenie lojalnego prezydenta mogłoby dać PiS pewną kontrolę nad ustawodawstwem — dzięki możliwości wetowania niekorzystnych ustaw — oraz nad polityką międzynarodową.
Jednak samo ogłoszenie Nawrockiego prezydentem bez poparcia społecznego i formalnego procesu wyborczego może się obrócić przeciwko PiS. Już teraz opozycja oskarża partię o próbę „miękkiego zamachu stanu” i nawołuje społeczeństwo do obrony konstytucji.
Reakcja opozycji i społeczeństwa
Wypowiedź Kaczyńskiego wywołała błyskawiczną reakcję opozycyjnych polityków. Donald Tusk stwierdził, że „w Polsce prezydenta wybiera naród, nie prezes partii”, a Szymon Hołownia nazwał wypowiedź „antydemokratycznym nonsensem”. Lewica zapowiedziała zgłoszenie wniosku do Trybunału Stanu, choć wiele wskazuje na to, że taki wniosek nie ma obecnie szans na realizację.
Z kolei społeczeństwo obywatelskie również nie pozostało obojętne. W największych miastach Polski odbyły się demonstracje pod hasłami „Konstytucja”, „Prezydenta wybiera naród”, „Stop uzurpacji”. Szczególnie licznie zgromadzili się młodzi ludzie, którzy widzą w takich działaniach realne zagrożenie dla demokracji.
Karol Nawrocki milczy
Co ciekawe, sam Karol Nawrocki nie zabrał głosu w tej sprawie. Jego biuro prasowe ograniczyło się do krótkiego komunikatu, że „pan prezes Nawrocki skupia się na pracy naukowej i kierowaniu IPN, nie komentuje bieżącej polityki”. Jednak milczenie w tak istotnej sprawie zostało zinterpretowane przez niektórych jako potwierdzenie domysłów — inni uważają, że to próba przeczekania kryzysu medialnego.
Czy to tylko prowokacja?
Nie brakuje też głosów, że Jarosław Kaczyński celowo rzuca takie wypowiedzi, by odwrócić uwagę opinii publicznej od innych tematów — np. konfliktów wewnętrznych w PiS, rosnących podziałów na prawicy czy porażek w sondażach. Tego typu retoryka była już stosowana w przeszłości, kiedy lider PiS rzucał kontrowersyjnymi opiniami, które natychmiast dominowały w mediach i neutralizowały inne przekazy.
Jednak tym razem reakcje wydają się silniejsze niż zwykle. Z powodu napiętej sytuacji społecznej, spadku zaufania do instytucji publicznych i ogólnego zmęczenia społeczeństwa kryzysami politycznymi, taka prowokacja może mieć odwrotny skutek.
Co dalej?
W perspektywie kilku miesięcy kluczowa będzie reakcja instytucji państwowych, takich jak Państwowa Komisja Wyborcza, Sąd Najwyższy czy Rzecznik Praw Obywatelskich. Jeżeli którakolwiek z tych instytucji oficjalnie potwierdzi, że nie doszło do naruszenia prawa, może to ostudzić emocje. Jeśli jednak wypowiedź Kaczyńskiego zostanie zlekceważona, społeczeństwo może odebrać to jako dowód na słabość państwa prawa.
Tymczasem partie opozycyjne szykują się do mobilizacji wyborczej. Wielu polityków uważa, że jedyną odpowiedzią na „uzurpacyjne zapędy” PiS jest wysoka frekwencja i pełna mobilizacja społeczeństwa w kolejnych wyborach prezydenckich.
—
Podsumowanie
Wypowiedź Jarosława Kaczyńskiego: „Karol Nawrocki jest prezydentem Polski. Nic już nie możecie zrobić” może przejść do historii jako jedna z najbardziej kontrowersyjnych i niepokojących deklaracji w III Rzeczypospolitej. Otwiera bowiem pole do niebezpiecznych precedensów, które mogą podważyć fundamenty demokracji i konstytucji. Choć formalnie nic się nie zmieniło, a Karol Nawrocki nadal jest tylko prezesem IPN, siła symboliczna tej wypowiedzi jest ogromna. Od społeczeństwa, mediów i instytucji zależy, czy zostanie to potraktowane jako alarmujący sygnał, czy jako kolejny epizod w niekończącej się wojnie polsko-polskiej.