Od lat symbole państwowe są jednym z najważniejszych elementów tożsamości narodowej. Flaga i godło Rzeczypospolitej Polskiej – biało-czerwona chorągiew oraz orzeł w koronie – to znaki rozpoznawcze naszego kraju, zarówno w przestrzeni publicznej, jak i w świadomości obywateli. Jednak ostatnie doniesienia medialne i działania legislacyjne zapowiadają możliwe zmiany w ich wyglądzie. Co więcej, uznany heraldyk pozytywnie ocenia zaproponowane korekty. Dlaczego pojawiły się propozycje zmian i jakie mogą być ich skutki?
—
1. Tło historyczne: skąd się wzięły nasze symbole narodowe?
Aby zrozumieć sens zmian, należy najpierw przyjrzeć się historii polskich symboli państwowych. Godło Polski – biały orzeł w złotej koronie na czerwonym tle – wywodzi się z czasów Piastów. Już w XIII wieku orzeł stał się znakiem dynastii i państwowości piastowskiej. Z biegiem wieków zmieniał się jego wygląd: różnił się kształtem skrzydeł, stylizacją korony czy kierunkiem zwrócenia głowy. Jednak sam motyw białego orła pozostawał niezmienny.
Z kolei flaga państwowa w obecnej formie – biało-czerwony prostokąt – została oficjalnie przyjęta 1 sierpnia 1919 roku przez Sejm II Rzeczypospolitej. Barwy te pochodzą z herbu Królestwa Polskiego (biały orzeł na czerwonym tle) oraz herbu Litwy (Pogoń – rycerz w białej zbroi na czerwonym koniu). Wspólne kolory stały się symbolem unii polsko-litewskiej i niezależności państwa.
—
2. Problemy z obecnymi symbolami
Choć większość Polaków zna wygląd flagi i godła, nie wszyscy zdają sobie sprawę z technicznych i heraldycznych nieścisłości, jakie im towarzyszą. Eksperci zwracają uwagę na kilka kluczowych problemów:
a) Godło bez wzorcowego wzoru
Wbrew pozorom, Polska od lat nie posiada precyzyjnie zdefiniowanego wzoru godła państwowego. Choć ustawa z 1980 roku określa jego wygląd, brakuje załącznika zawierającego dokładny opis graficzny z zachowaniem zasad heraldycznych. To prowadzi do sytuacji, w której różne instytucje używają godła w nieco innych wariantach – jedne z bardziej realistycznym orłem, inne z bardziej stylizowanym. Skutkuje to brakiem jednolitego wizerunku symbolu narodowego.
b) Flaga a proporcje barw
Choć biel i czerwień to barwy narodowe, problemem jest ich odwzorowanie w praktyce. Biel nie zawsze jest czysta (czasem ma odcień szarości), a czerwień bywa zastępowana kolorem karmazynowym lub burgundowym. Brak jednoznacznej normy kolorystycznej (np. w kodzie Pantone) powoduje dowolność w drukach, materiałach promocyjnych i nawet w produkcji flag na oficjalne uroczystości.
—
3. Propozycje zmian – co miałoby się zmienić?
Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz środowiska heraldyczne od lat postulują ujednolicenie symboli narodowych. W 2024 roku powstał oficjalny projekt nowelizacji ustawy o symbolach państwowych, który zakłada m.in.:
a) Wprowadzenie jednolitego wzoru godła
Projekt zakłada przyjęcie jednego, oficjalnego wizerunku orła, opracowanego przez specjalistów z dziedziny heraldyki i grafiki użytkowej. Orzeł ma być stylizowany na wzór orła piastowskiego z czasów Kazimierza Wielkiego, z bardziej wyrazistą koroną, skrzydłami i pazurami. Znikną też realizacje nawiązujące do stylu socrealistycznego z okresu PRL.
b) Ujednolicenie kolorów flagi
Projekt wprowadza precyzyjne definicje barw: biel ma odpowiadać odcieniowi #FFFFFF, a czerwień będzie miała określenie w palecie Pantone (prawdopodobnie 186 C – intensywna, jasna czerwień). Ma to zapobiec błędom przy produkcji flag, uniformów czy materiałów promocyjnych.
c) Dodanie herbu do wersji reprezentacyjnej flagi
Wersja reprezentacyjna flagi, używana m.in. przez placówki dyplomatyczne czy Prezydenta RP, ma zostać wzbogacona o nowy, centralnie umieszczony herb – zgodnie z nowym wzorem orła. Taki model funkcjonuje np. w Niemczech, gdzie flaga federalna różni się od cywilnej właśnie obecnością orła.
—
4. Co na to eksperci? Heraldycy chwalą projekt
Zmiany te spotkały się z pozytywną reakcją środowisk naukowych i heraldycznych. Dr hab. Michał Rożek, znany heraldyk i profesor historii sztuki, wypowiadał się o projekcie w następujący sposób:
> „Polska potrzebuje porządku w symbolach państwowych. Obecny stan rzeczy jest nie do przyjęcia z punktu widzenia heraldyki. Nowe propozycje są zgodne z tradycją i zarazem odpowiadają wymogom nowoczesnej identyfikacji wizualnej państwa.”
Podobnie wypowiadał się prof. Jerzy Michta z Uniwersytetu Warszawskiego:
> „Nowy orzeł jest piękny – stylizowany, ale nie sztuczny. Godło powinno być nośnikiem godności, a nie przypadkowej estetyki. Projekt to krok w dobrym kierunku.”
—
5. Kontrowersje i głosy sprzeciwu
Jak każda zmiana, także i ta wywołała kontrowersje. Przeciwnicy projektu zwracają uwagę na kilka kwestii:
a) Zmiana symboli to ingerencja w tradycję
Niektórzy politycy oraz środowiska konserwatywne podnoszą argument, że jakakolwiek zmiana w wyglądzie flagi lub godła narusza ciągłość państwową. Poseł Konfederacji Krzysztof Bosak stwierdził:
> „Nie zgadzamy się na zabawę w grafikę. Symbole narodowe nie są logotypami korporacji. To nasze dziedzictwo – świętość, której nie można zmieniać co dekadę.”
b) Koszty administracyjne
Kolejnym argumentem przeciwko zmianom są koszty – nowe druki, pieczęcie, tablice urzędowe, mundury, paszporty czy legitymacje musiałyby zostać zaktualizowane. Rząd szacuje, że pełne wdrożenie nowych symboli potrwałoby 5–7 lat i kosztowałoby około 300 mln złotych.
—
6. Społeczna percepcja zmian
Według sondażu przeprowadzonego przez CBOS w marcu 2025 roku, 53% respondentów pozytywnie ocenia pomysł ujednolicenia godła, natomiast 41% nie popiera żadnych zmian. Najwięcej entuzjastów zmian znajduje się w grupie osób z wykształceniem wyższym (64%), natomiast osoby powyżej 60 roku życia w większości są przeciwne.
Interesujące jest również to, że młode pokolenie (18–29 lat) ma neutralny stosunek – nie widzi problemu w zmianach, ale też nie traktuje symboli państwowych jako szczególnie ważnych.
—
7. W stronę nowoczesności czy utrata tożsamości?
To pytanie towarzyszy debacie o symbolach państwowych nie tylko w Polsce. Inne kraje również aktualizowały swoje herby i flagi, aby odpowiadały współczesnym standardom graficznym, przy zachowaniu tradycji. Przykładami mogą być:
Kanada, która w 1965 roku przyjęła nową flagę z liściem klonowym, odrzucając dotychczasowe symbole imperialne.
Niemcy, gdzie godło orła było kilkakrotnie przerysowywane, ale zawsze zgodnie z regułami heraldyki.
Czechy, które z sukcesem połączyły tradycję heraldyczną z nowoczesnym wzornictwem w swoim godle.
W Polsce nadal trwa dyskusja, czy jesteśmy gotowi na podobny krok.
—
8. Podsumowanie: między tradycją a porządkiem prawnym
Zmiana flagi i godła to nie tylko korekta estetyczna, ale również symboliczny akt państwowy. Projekt nowelizacji ustawy o symbolach państwowych ma na celu uporządkowanie i ujednolicenie wizerunków, które przez dekady były stosowane w sposób niespójny. Choć propozycja spotkała się z mieszanymi reakcjami, wielu ekspertów wskazuje, że to krok potrzebny i zgodny z duchem współczesnej państwowości.
Czy nowy orzeł i precyzyjna czerwień staną się częścią naszej codzienności? Czas pokaże – ostateczna decyzja będzie należała do ustawodawcy, ale również do społeczeństwa, które musi te zmiany zaakceptować i zrozumieć.