Kto naprawdę wygrywa debatę? Komentarz po występie liderów i błyskotliwej ocenie dr. Oczkosia
W świecie polityki jedno z najczęściej zadawanych pytań po publicznych debatach brzmi: „Kto wygrał?” To pytanie, choć z pozoru proste, niesie ze sobą szereg niejednoznaczności i zależy od wielu czynników: oczekiwań widzów, medialnego przekazu, nastawienia komentatorów oraz, co równie ważne, politycznych preferencji samego odbiorcy. Kiedy dr Mirosław Oczkoś, znany medioznawca i specjalista od wizerunku, został zapytany o to, kto jego zdaniem wygrał ostatnią debatę polityczną, odpowiedział krótko: „Łatwa odpowiedź”. Ale czy rzeczywiście?
Zacznijmy od samego kontekstu. Debata, która odbyła się na kilka tygodni przed wyborami parlamentarnymi, przyciągnęła przed ekrany miliony Polaków. Była transmitowana na żywo, komentowana w czasie rzeczywistym w mediach społecznościowych i poddana natychmiastowej analizie przez dziesiątki ekspertów. Wzięli w niej udział liderzy największych ugrupowań politycznych, co dodatkowo podnosiło stawkę. Nie była to bowiem tylko zwykła konfrontacja poglądów – to był test charakterów, stylu i strategii. Dla jednych była to okazja do zaprezentowania programu, dla innych – próba dyskredytacji przeciwnika.
W takiej sytuacji odpowiedź dr. Oczkosia wydaje się zaskakująco lakoniczna. „Łatwa odpowiedź” – powiedział bez cienia wahania, dając tym samym do zrozumienia, że według niego zwycięzca debaty był oczywisty. Dla widzów, którzy obejrzeli tę debatę, mogło to być potwierdzenie ich własnej opinii – lub wręcz przeciwnie, wyzwanie rzucone ich interpretacji. Warto jednak zatrzymać się na chwilę i zastanowić się: co tak naprawdę oznacza „wygrać debatę”?
W tradycyjnym rozumieniu, wygrać debatę to znaczy przekonać niezdecydowanych, pokazać siłę, opanowanie i kompetencje. Jednak coraz częściej debaty polityczne są oceniane nie tylko przez pryzmat merytoryki, ale także przez pryzmat emocji, stylu i zdolności do przyciągania uwagi. Jeden dobrze dobrany żart, celna riposta czy nawet wyraz twarzy w odpowiednim momencie może zadecydować o tym, jak zostanie oceniony cały występ danego polityka.
Dr Oczkoś, znany ze swojej trafnej analizy języka ciała i wystąpień publicznych, wielokrotnie podkreślał, że w polityce nie zawsze chodzi o treść, ale o formę jej przekazania. W tym kontekście jego „łatwa odpowiedź” może wskazywać na to, że jeden z uczestników po prostu najlepiej poradził sobie z wizerunkiem – wyglądał na spokojnego, kompetentnego i wiarygodnego. Czy to wystarczy, by „wygrać” debatę? W świecie mediów, gdzie liczy się pierwsze wrażenie i memiczny potencjał, często – tak.
Warto także zwrócić uwagę na to, jak odbiorcy konsumują debaty polityczne. W dobie mediów społecznościowych większość widzów nie analizuje całej debaty, ale zapamiętuje wybrane fragmenty – często te, które najlepiej nadają się do cytowania, klikania i komentowania. Zwycięstwo w debacie może więc oznaczać po prostu to, że ktoś miał najbardziej viralowy moment wieczoru. Czy właśnie to miał na myśli dr Oczkoś?
Po drugie, ważna jest także polityczna percepcja odbiorców. Badania pokazują, że widzowie często „widzą” zwycięzcę w osobie polityka, którego już wcześniej popierali. Oznacza to, że nawet obiektywnie lepsze wystąpienie przeciwnika może nie zostać uznane za zwycięstwo. W takim środowisku pełnym emocjonalnego zaangażowania i potwierdzania własnych przekonań, zadanie eksperta, który ma wskazać zwycięzcę, jest niezwykle trudne.
Być może właśnie dlatego wypowiedź dr. Oczkosia miała tak duży wydźwięk – jej lakoniczność była niczym cios szpadą: szybki, celny, bez zbędnych ornamentów. Wystarczyło jedno zdanie, by uruchomić lawinę interpretacji i komentarzy. Ktoś powiedział: „łatwa odpowiedź”, ale dla innych – to pytanie wciąż pozostaje otwarte.
Analizując reakcje społeczne po debacie, można zauważyć pewną ciekawą prawidłowość. Ci, którzy byli zdecydowanymi zwolennikami jednej ze stron, uznali ocenę dr. Oczkosia za oczywistość. Przeciwnicy z kolei kwestionowali jej zasadność, doszukując się w jego słowach stronniczości. To kolejny dowód na to, jak bardzo debaty są dziś polem nie tyle wymiany argumentów, ile potyczką narracji i emocji.
Na koniec warto postawić pytanie: czy takie debaty mają jeszcze realny wpływ na decyzje wyborcze? Czy też stały się one bardziej teatralnym spektaklem, który utwierdza ludzi w ich dotychczasowych poglądach? Odpowiedź nie jest jednoznaczna. Z pewnością istnieje grupa niezdecydowanych, dla której występ danego polityka może być ostatnim impulsem do postawienia krzyżyka przy konkretnym nazwisku. Ale równie dobrze można przyjąć, że dla większości widzów debata to potwierdzenie tego, co już wiedzieli – lub chcieli wiedzieć.
W tym sensie słowa dr. Oczkosia mają jeszcze jeden wymiar. „Łatwa odpowiedź” to być może także komentarz do stanu debaty publicznej jako takiej – przewidywalnej, rytualnej, pełnej pozorów, a jednak nadal istotnej. Bo nawet jeśli nie zmienia świata, to pokazuje jego odbicie – z całą jego polaryzacją, napięciem i potrzebą silnych symboli.