Władimir Putin od ponad dwóch dekad rządzi Rosją silną ręką, eliminując przeciwników politycznych, kontrolując media i utrzymując w ryzach społeczeństwo. Jednak w ostatnich miesiącach narasta wrażenie, że prezydent Federacji Rosyjskiej zaczyna tracić kontrolę. Coraz więcej sygnałów wskazuje, że na Kremlu zapanowała trwoga – prawdziwa, głęboka, a może nawet paniczna. Co tak naprawdę przeraża Putina? Jakie wydarzenia i procesy mogą zwiastować jego koniec? O tym właśnie będzie ten artykuł.
1. Wewnętrzne zagrożenie – elity tracą cierpliwość
Jednym z głównych źródeł strachu Putina są rosnące napięcia wewnątrz rosyjskich elit. Od oligarchów po wysokich rangą wojskowych, coraz więcej osób zaczyna dostrzegać, że dalsze trwanie reżimu Putina może oznaczać upadek ich własnych pozycji, interesów i fortun. Wojna w Ukrainie nie przyniosła szybkiego zwycięstwa, a sankcje Zachodu poważnie uderzyły w rosyjską gospodarkę.
Dla wielu przedstawicieli elity Putin przestał być gwarantem stabilności. Stał się raczej źródłem chaosu i ryzyka. Krążą pogłoski, że niektóre grupy władzy rozważają scenariusze „kontrolowanego przejścia władzy” – takiego, które uratuje ich wpływy, ale pozwoli odejść obecnemu prezydentowi.
2. Strach przed buntem społecznym
Choć rosyjskie społeczeństwo jest poddane silnej propagandzie i represjom, nie oznacza to, że jest całkowicie bierne. Rosjanie zaczynają odczuwać skutki wojny – nie tylko poprzez informacje o poległych żołnierzach, ale też przez realny spadek jakości życia. Rosnące ceny, ograniczenia w handlu, zanik wolności obywatelskich – wszystko to może doprowadzić do wybuchu niezadowolenia.
Putin wie, że nawet niewielka iskra może doprowadzić do masowych protestów, jak miało to miejsce w 2011 czy podczas demonstracji poparcia dla Aleksieja Nawalnego. Dlatego też rozbudowuje aparat represji, zwiększa finansowanie struktur bezpieczeństwa i stara się zdusić wszelkie objawy sprzeciwu w zarodku.
3. Ukraina – nieudana kampania wojskowa
Największym ciosem dla Putina była porażka planu błyskawicznej inwazji na Ukrainę. Rosyjska armia nie tylko nie zdołała zdobyć Kijowa, ale poniosła poważne straty na wielu frontach. Ukraińska kontrofensywa, wspierana przez państwa NATO, pokazała, że Rosja nie ma przewagi militarnej, jaką się szczyciła.
Ten niepowodzenie obnażyło słabość struktur wojskowych, korupcję w armii oraz brak realnego przygotowania do długotrwałego konfliktu. Co gorsza, ujawniło również dezinformację, którą karmiono samego Putina. Zaczęły się czystki w wojsku, dymisje, a nawet tajemnicze zgony wśród generałów i urzędników.
4. Zamachy i próby eliminacji opozycji
Putin od lat eliminuje przeciwników politycznych. Jednak im dłużej trwa wojna, tym więcej pojawia się sygnałów, że metody te przestają działać. Śmierć Nawalnego, która wywołała ogromny oddźwięk międzynarodowy, może być symbolem granicy, której przekroczenie nie zostanie już wybaczone.
Co więcej, coraz częściej mówi się o tym, że obóz władzy obawia się zamachu – nie tylko ze strony „ekstremistów”, ale także wewnętrznych struktur. Putin ma obsesję na punkcie własnego bezpieczeństwa – przemieszcza się rzadko, śpi w różnych rezydencjach, ogranicza kontakty, a jego najbliższe otoczenie podlega ścisłej kontroli. To nie są objawy pewności siebie – to objawy strachu.
5. Międzynarodowa izolacja
Kolejnym czynnikiem, który może prowadzić do upadku Putina, jest jego rosnąca izolacja na arenie międzynarodowej. Zachód niemal jednogłośnie potępia rosyjską agresję, a kolejne pakiety sankcji skutecznie odcinają Rosję od rynków, technologii i finansów.
Nawet Chiny – dotychczas najważniejszy partner Kremla – zachowują dystans. Pekin nie chce być bezpośrednio wciągany w konflikt i coraz bardziej patrzy na Putina jak na nieprzewidywalnego, niestabilnego lidera, który może zburzyć międzynarodowy ład gospodarczy.
6. Putin kontra historia
Putin obsesyjnie buduje swoją legendę jako „zbawcy Rosji” – kontynuatora dzieła Piotra Wielkiego i Stalina. Jednak historia jest bezlitosna dla tyranów, którzy przeliczyli się z własną siłą. Wielu z nich kończyło samotnie, zdradzonych przez współpracowników, albo obalonych przez rewolucję, której nie przewidzieli.
Putin zapewne zna historię Ceausescu, Kadafiego czy Janukowycza. Dlatego zrobi wszystko, by uniknąć podobnego losu. Ale właśnie ta desperacja może prowadzić do błędów – decyzji podejmowanych w strachu, a nie na podstawie racjonalnej kalkulacji.
7. Scenariusze końca
Co może oznaczać „koniec Putina”? Oto kilka możliwych scenariuszy:
Przewrót pałacowy – lojalni dotąd współpracownicy usuwają Putina, by ratować system przed całkowitym rozpadem.
Rewolucja społeczna – wybuch masowych protestów, których nie da się już stłumić, i które doprowadzą do upadku reżimu.
Naturalna śmierć lub choroba – informacje o stanie zdrowia Putina są pilnie strzeżone, ale nie brakuje plotek o poważnych problemach.
Ucieczka lub wygnanie – w obliczu nieuchronnej klęski Putin może próbować uciec za granicę i liczyć na azyl polityczny.
8. Czy to naprawdę jego koniec?
Choć sytuacja Putina wydaje się coraz bardziej dramatyczna, nie można zapominać, że trzyma on wciąż w rękach ogromne narzędzia władzy – armię, służby, media i aparat represji. Władimir Putin nie odda władzy bez walki, a jego koniec – jeśli nastąpi – będzie zapewne dramatyczny i krwawy.
Ale w historii Rosji już wielokrotnie zdarzały się chwile, gdy nagle i niespodziewanie upadały pozornie niezniszczalne reżimy. I dziś coraz więcej analityków twierdzi, że jesteśmy świadkami takiego właśnie momentu.